Ei linje

Eg vil så gjerne streke ei linje
Midt mellom meg og vondskapen
På den eine sida står eg
med gode intensjonar
og flotte visjonar

Sjølv står eg altså på den gode sida
Den rette sida av linja
Kikkar skrått over streken,
Ser med avsky
På det som eg foraktar
Og vil distansere meg frå

På den måten kan eg dømme
dei som gjer vonde handlingar
Dei som står på den galne sida
Medan eg sjølv går fri
Alltid fri

Eg vil så gjerne streke ei slik linje
Men ser at det er nyttelaust
Verda er ikkje svart kvitt
Eller her og der
Eg endar opp med ein fot på kvar side
Same korleis eg strekar

Dagens søndagstekstar er verkeleg utfordrande. Tollaren og farisearen går begge til tempelet, og han med den beste utdanninga og vel ansette yrket, går ut att utan å verte sagt rettferdig. Grunn: han såg ned på den andre, og tenkte om seg sjølv at han var mykje betre. Tollaren derimot, syndaren som kjem krypande inn for Guds trone, går ut rettferdig. Kanskje kjenner han det ikkje slik sjølv, men Gud ser hjarta hans, og ser kor ærleg han bedømmer seg sjølv: Ein syndar, uverdig å få Guds nåde. Nettopp derfor får han nåden. Ufortent. (Luk 18, 9-14)

Også apostelen Johannes er utfordrande:  "Seier vi at vi ikkje har synd, då fører vi oss sjølve vill, og sanninga er ikkje i oss." (1 Joh 1, 8)

Å seie at vi ikkje er syndarar, er altså direkte løgn. Kanskje kan vi lure medmenneske, men vi klarar aldri å lure Gud: Han ser hjarta vårt, ser kva som bur der. Det er like godt å legge seg flat med det same, sjå sanninga i augene: Eg er ein syndar, same korleis eg snur og vender på det, og same kor mange forsøk eg har bak meg på å leve eit godt og rett liv.

Det går ikkje. Eg er avhengig av Guds nåde. Den får eg når eg ser meg sjølv i auga, og seier som sant er: Eg fortener ingenting. Så enkelt, og så vanskeleg. For kven ynskjer vel å trykke seg sjølv ned i søla?

Den som har erfart at Gud løftar ein opp av søla etterpå, og gir ein tilbake noko som er tusen gongar betre enn det ein hadde før.

Eit skilje mellom meg og den norske staten

I går kveld såg eg talkshowet Lindmo, og der var Margaret Olin ein av gjestane. Olin er ein dokumentarist eg har stor respekt for, og ho evnar å dra fram tema og menneske som på ein eller annan måte fell utanfor. Og ikkje minst klarar ho å skape sympati for desse ulike gruppene.

Medan eg såg på programmet, forstod eg at det er naudsynt å trekke opp nokre skiljelinjer som tidlegare har vore litt uklare: Eg forstod at eg i alt for stor grad har identifisert meg med staten Noreg. Når Noreg har blitt løfta fram og skrytt av i ulike samanhengar, har eg ranka meg i ryggen og kjent at eg har vorte eit hakk stoltare av landet mitt. I motsett fall, når Noreg vert stilt i eit negativt lys, har eg vorte flau og nærast hatt dårleg samvit.

I går forstod eg at nasjonalkjensla mi har vore altfor stor. Eg har vore altfor norsk når det gjeld identitet og kjensler. Det er naudsynt å trekke opp ein grensestrek, ei skiljelinje mellom meg og Noreg. Tunga på vektskåla var den nye innsikta i korleis den norske staten, som altså ikkje er meg, har behandla einskilde mindreårige asylsøkarar. Ungdomar som får midlertidig opphaldsløyve, og vert sende tilbake til landet sitt når dei fyller 18 år. Ei forferdeleg behandling av traumatiserte born, og ei totalt umenneskeleg behandling av kven det skulle vere.

Det er så mange ting ved Noreg som eg skjemst over, at eit skilje er uunngåeleg. Asylpolitikken, velstandsarrogansen, den grusame abortlova, sytekulturen, den nye, utruleg merkelege ekteskapslova. Berre for å nemne noko.

Viss eg då i tillegg tek i betraktning at Noreg vert sett på som eit av dei beste landa i verda å bu i, med omsyn til velferdsordningar, trusfridom, ytringsfridom, fritt utdanningsval, gode lønningar, levelege reglar for arbeidslivet og det at eg i det store og heile har det som plommen i egget her, så vert eg litt betenkt. For trass i alle dei negative sidene ved Noreg, så er det ikkje sikkert at det finst noko særleg betre alternativ.

Det er då eg forstår at verda, heilt generelt, verkeleg ikkje er min heimstad. Det er bra det finst eit godt alternativ, då.

Vårt tunge ansvar

I Bibelen er det ein del [sic!] utfordrande tekstar. Ikkje sjeldan sit eg att med ein liten klump i halsen etter å ha lese slike tekstar. Det er ikkje behageleg, snarare tvert om. Likevel veit eg at det er nyttig, for det er ikkje så ofte at mine idear og tankar stemmer heilt overeins med Gud sine tankar. Dessverre.

Nokre menneske vel då å la vere å lese slike tekstar. Skyve dei under teppet, og late som alt er rosenraudt og nett fint. Gud er ein snill bestefar, som sit i skyene og humrar over alt det rare menneska gjer, og stiller ingen krav…  Og dermed mistar ein mykje av heile poenget med å lese i Bibelen.

Ikkje minst mistar ein sanninga.

Ein av dei tekstane som har utfordra meg mykje i det siste, er dei 9 første versa av Esekiel 33. Her får profeten oppdraget sitt forklart i klartekst, og følgjene av å bryte det: Han skal vere ein vaktmann for folket, og vidarebringe åtvaringar frå Gud. Viss han åtvarar folket slik han skal, og dei ikkje fylgjer det han seier, må folket ta ansvaret, men profeten skal gå fri. Dersom han derimot ikkje gjer jobben sin, og let vere å åtvare, vil folket måtte ta straffa for syndene sine, men blodet deira vil Gud krevje frå profeten si hand!

Eit voldsamt perspektiv, og eit voldsamt ansvar lagt på profeten sine skuldre. No er ikkje eg nokon profet, og det er vel få av oss som får slike direkte ordre frå Gud. Likevel kan vi trekke parallellar til misjonsbefalinga i Matteus 28,19: “Gå difor og gjer alle folkeslag til læresveinar…” Det er eit stort ansvar Gud har lagt på skuldrene våre.


Først og fremst skal vi vere vitne om den utruleg djupe og altomfattande kjærleiken som Gud har til oss menneske. At han til og med ofra seg sjølv for å kunne ha fellesskap med oss, og kunne tilgje oss, gje oss sin nåde. Det er det viktigaste. Samtidig skal vi vere vitne med liva våre. La Jesus ta over “cockpiten”.  Det krev at vi seier nei til det som er i mot Guds vilje. At vi prøver å leve slik Jesus lærte oss at vi skulle leve (utan at vi vil klare det fullt ut, då. Det må ein jo ha med seg i bakhovudet. Som kristne er vi totalt avhengige av å få Guds nåde kvar einaste dag!)

Og til slutt, den kanskje klaraste parallellen med profeten Esekiel: Som kristne er vi bevisste på alvoret i sanninga om det evige livet: Livet har to utgongar. Berre Jesus er døra inn til Himmelen. Vi har fått eit tungt ansvar på våre skuldre: å åtvare mot fortapinga. Vi må vere klare på alvoret, for liksom profeten, får vi blod på hendene våre viss vi sviktar kallet. Det er eit alvor som er tungt å ta inn over seg, men likevel viktig å faktisk ta innover seg.

Det gjeld nemleg liv eller død.

Bilde: Charles W Warner, henta frå www.nowewont.ning.com

Sci-Fi-tips!

Heilt tilfeldig kom eg for nokre veker sidan over to romanar av C.S Lewis som eg aldri har høyrt om før. Eg sprang til biblioteket for å låne dei, og har no stifta eit nytt og kjekt bekjentskap med ei spennande romanverd!

Den første boka, "Reisen til Malacandra" handlar om ein språkprofessor, hr. Ransom, som vert kidnappa og teken med på ei reise til planeten Mars.

Historia er gitt ut i 1938, fleire tiår før det å reise utanfor jorda i det heile var mogleg. Den gongen var sjølve hendinga, det å reise i rommet, noko utenkjeleg. I dag, med ein robot på Mars som sender detaljbilder av planeten ned til oss, veit vi at det Ransom opplever på Mars er heilt umogleg. Utan at det øydelegg historia. Science fiction skal jo vere fantasi (og det er difor litt misvisande at ordet "science" er med i sjangernamnet...).

På Mars flyktar Ransom frå vaktarane sine, og møter på andre åndsvesen som han lever blant og lærer språket til. Sjølve handlinga er ikkje så veldig skummel, for målet med historia er ikkje å teikne eit bilete av rommonster som må nedkjempast med alt det ein kan oppdrive av menneskeleg intelligens og teknologi. Tvert om. Åndsvesena Ransom møter på Mars har ikkje falt i noko syndefall, og lever i fred og harmoni med kvarandre. Krig og drap er utenkjeleg, men dei har likevel eit naturleg forhold til døden.

Ransom oppdagar ganske raskt, og også vi som lesarar, at det er menneska og vår tankegang som er den "skumle", og heile boka kan lesast som eit kritisk blikk på oss menneske.

Det kristne verdsbiletet er rådande, og boka gir eit heilt nytt perspektiv på verdshistoria og "den store historia". Gud og djevelen har sin naturlege plass, og eg sit att med eit nytt og svært spennande perspektiv på det å vere menneske.

I bok nummer to, Perelandra, reiser Ransom til Venus på oppdrag frå ein "eldil", ein slags engel, han vart kjent med på Mars. Han hamnar inn i ei veldig ung verd, der menneska akkurat er skapt.

Han møter ganske tidleg "den grønne kvinna", som ikkje får namn før mot slutten av boka. Som bibellesar forstår eg likevel ganske raskt at ho er den nye verda si "Eva". Ransom møter eit menneske som ikkje har falt i synd, og som ikkje veit kva vondskap er.

Etter ei stund dukkar endå ein person opp på planeten, nemleg ein av kidnapparane frå bok ein. Også denne personen, Wilson, møter den grønne kvinna, og hovudspenninga i boka er det som skjer mellom desse tre personane. Ransom er lenge i tvil om kva som er hans oppgåve, kvifor han vart sendt til planeten. Men til slutt ser han oppgåva klart, og historia skiftar retning...

Ei svært spennande bok, og også denne med eit nytt perspektiv på menneska si historie og vårt forhold til Gud. Den er også eit spark til evolusjonistar, dei som meiner at levande vesen vert utvikla frå enklare individ. C.S. Lewis frontar skapinga, og kan som ingen andre gi eit klart og tydeleg bilete av vår situasjon som menneske.

Desse to bøkene, som kom som ein reaksjon på science fiction-bøker der menneska vert framstilt som dei tapre som møter onde vesen som dei måtte nedkjempe i verdsrommet, er to veldig annleis sci-fi-bøker. Eit nytt perspektiv, og ikkje minst ei veldig klar teikning av det bibelske verdsbiletet, gjer dette til to svært oppbyggelege og lærerike bøker!

Den tredje boka i trilogien, "That hideous strength", er ikkje oversett til norsk.

Gud som ser

Heilt i starten av Bibelen kan vi lese ei litt merkeleg historie. Den handlar om Abraham, mannen som vart stamfar til både arabarane og jødane, og dermed også til kristne. Han har ein veldig viktig posisjon innanfor alle dei tre store religionane; kristendom, jødedom og islam, og kanskje aller mest hos jødane.

Då er det kanskje naturleg å tenkje at han var ein mann som gjorde rett og godt på alle måtar. Kvifor skulle Gud elles velje han? Men slik var det ikkje. Han hadde sine dårlege sider, han slik som vi. (Og tenk berre på kong David, som Gud kalla ein mann etter sitt hjarte. Han var jo ein krigarkonge og ekteskapsbrytar. Ingen feilfri mann, med andre ord!)

Slik er det med alle personane du møter i Bibelen. Du møter ingen perfekte menneske, utanom Jesus sjølv. Difor er ikkje dette ei bok om supermenn, heltar og tvers gjennom flotte menneske. Dei hadde sine feil og manglar, men kan likevel vere førebilete for oss. Og det er nettopp det at dei er så like oss som gjer det!  For midt i alle feila, så lytta dei til Gud!

Abraham høyrde på Gud, og var villig til å gjere det han sa til han. Så då Gud ba han bryte opp frå landet der han og familien budde, og reise til eit ukjent land, langt langt vekke, så gjorde han det. Heilt utruleg, eigentleg! Eg trur han må ha hatt ei botnlaus tillit til at Gud visste best.

Likevel hadde altså Abraham sine svake sider. Ei av dei var at han tvilte på Guds makt til å gripe inn i naturen. Slik tvil har vi også, trur eg. Når vi for eksempel les om undera i Bibelen, så syns vi dei er vanskelege å tru, fordi dei kolliderer med alle våre erfaringar. Det skal vere umogleg å forvandle vatn til vin! Det skal vere umogleg å gjere folk friske berre ved å snakke til dei eller ta på dei. Det skal vere umogleg å gå oppå vatnet. Det er slik som berre ikkje går an! I alle fall så lenge vi ikkje stolar heilt og fullt på at Gud har makt til å faktisk gjere det.

Abraham fekk eit løfte om ei stor slekt, og det var vel og bra. Slekt var kanskje det aller viktigaste i kulturen der Abraham levde, så då Gud lovte han mange etterkomarar, trur eg han jubla inni seg. Han og kona hadde nemleg ingen born, og no var dei godt vaksne. Men Abraham stolte på at det Gud hadde sagt var rett.

Så gjekk åra. Mange år. Så mange år at Abraham og Sara var blitt gamle. Løftet frå Gud om å få ein son begynte å bleikne i tankane deira. Dei visste det var umogleg, det var altfor seint. Hadde Gud gløymt dei? Då bestemmer dei seg for å ordne opp i Guds planar på eiga hand.

Sara har ei slavekvinne frå Egypt (på denne tida var det vanleg med slavar). Ho visste at det var umogleg å få barn sjølv, men denne slavekvinna var fortsatt fruktbar. Ho lar Abraham gifte seg med slavekvinna, og så vert ho gravid.

Det Sara ikkje har tenkt på, er at situasjonen for slavekvinna no var heilt endra. Plutseleg er ho kone, og mor til Abraham sitt einaste barn. Ho har kome i ein situasjon som neste er over Sara! Dette er utåleleg for Sara, som vert misunneleg på henne. Ho begynner å plage slavekvinna, og audmjuke henne. Til slutt rømmer slavekvinna ut i ørkenen, og der møter Gud sjølv henne. Han stoppar flukta hennar, og gir også henne eit løfte om å bli mor til eit stort folk. 

Då sette ho dette namnet på Herren som hadde tala til henne: «Du er ein gud som ser meg.» For ho sa: «Har eg her verkeleg sett han som ser meg? (1. Mos 16, 13)

Du er ein Gud som ser meg! For eit fint namn å setje på Gud! Ho var berre ei slavekvinne, nedst på rangstigen, ingen rettar i samfunnet. Og no var ho på rømmen midt ute i ein varm ørken. Meir stussleg kan det ikkje bli. Men Gud ser henne. Akkurat slik han såg Abraham, denne store mannen som hadde ein slik viktig posisjon i historia. Gud dømmer ikkje slik som vi. Han ser ikkje på kven som er rik eller fattig, mektig eller svak, populær eller einsam.

Gud er “Gud som ser”.  Han ser alle, overalt, alltid.

Det viktigaste kristne symbolet for Gud er ein trekant med eit stort auge inni. Trekanten representerar den treeinige Gud (Far, Sonen og Den Heilage Ande), og auget symboliserer “Gud som ser”. Den første som brukte dette symbolet, sjølv om ho ikkje teikna det, men brukte ord, var altså ei egyptisk slavekvinne, på rømmen frå audmjuking og vonde forhold. Gud såg ho, og då var ho trygg.

Det er mange bibelvers som handlar om at Gud ser. Her eit lite knippe: 

Jamvel når du seier at du ikkje ser han,
          ser han di sak, og du må venta på han.  (Job 35, 14) 

Auga dine såg meg då eg var eit foster.  (Sal 139, 16a) 

Gud såg på alt det han hadde gjort, og sjå, det var svært godt! (1. Mos 1,31a)

I desse versa møter vi ein Gud som ser, og det er positive vers. Det at Gud ser, vil seie at han passar på, at han vil ordne opp, at han er fornøgd med det han ser. I Sefanja 3, 17 kan vi lese at Gud gledar og frydar seg over oss menneske. Han er glad i dei han vaktar. Han går til og med så langt som å seie at: 

Den som rører dykk,
          rører ved min augnestein. (Sak 2, 12)

Så viktige er vi for Gud! I den kristne kyrkja har det til alle tider blitt sett på som noko godt å bli sett av Gud. Gud er nemleg ein kjærleg og nådig Gud, som bryr seg om dei han har skapt.

Samtidig er det utfordrande å vere i søkelyset til den evige Gud. For om han ser alt som er godt i oss, så ser han alt som er dårleg i oss også. Og det er umogeleg å skjule noko for Gud! 

Seier du: «Vi visste det ikkje»,
          så ser han det, han som prøver hjarta. (Ordt 24, 12a)

Når Gud kan sjå heilt inn i hjarta våre, inn til dei inste tankane og draumane, då vert det kanskje litt skummelt også. Kva må vel ikkje den Heilage og feilfrie tenkje når han ser alt det som føregår inni meg. Det er som å gå rundt inni eit digert røntgenapparat. Alle delar av meg er synleg for Gud.

Då er det eit trøyst å tenkje på Abraham (eller kong David eller Peter eller nokon andre av bibelheltane). Abraham som tok saka i eigne hender, og skulle ordne opp på Guds vegne, og dermed rota det heile til. Gud slutta ikkje å vere glad i han eller svikta han. Tvert om! I Bibelen kallar Gud seg ofte for “Abrahams Gud”. Sjølv den som sviktar, er viktig for Gud. Han dømer ikkje slik som vi.

At Gud ser meg er ikkje farleg. Eg veit at Gud veit om alle mine svake sider. Og eg veit at han er glad i meg likevel. Gud er ein Gud som ser. Også meg.