The Hunger Games

 I går kveld var Gunnstein og eg på Sand og såg den splitter nye filmen "The Hunger Games". Vi er glade i fantasy-litteratur begge to, og gledde oss til å bli tekne med til ei ukjent framtid, der samfunnet er gjennomregulert og heldt saman av eit makabert spel kalla Dødsleikane (eller då altså "hunger games", om du vil).

Filmen er basert på den første boka i Suzanne Collins sin Triologi om landet Panem. Geografisk vert Panem plassert om lag der USA er i dag, men landet er ganske annleis enn dagens styresett. Den gamle verda har gått under i ein blodig borgarkrig, der atomvåpen drepte dei aller fleste. Opp frå restane av krigen har det nye Panem vakse fram. For å hindre nye opprør, er landet delt inn 13 distrikt, og ein hovudstad, Capitol, som styrer distrikta. Folka i distrikta vert kua, medan innbyggjarane i Capitol lever luksuriøse liv. I distrikt 12 finn vi Katniss Everdeen og familien hennar, og vi møter dei rett før uttaket til dei 74. årlege Dødsleikane. Dødsleikane er den mest raffinerte og grusame måten å halde distrikta i sjakk på. Kvart år må kvart distrikt sende ein gut og ei jente mellom 12 og 18 til Capitol. Der vert dei klartgjort for kamp, og så sendt ut på ein arena der dei må kjempe mot kvarandre til berre ein står levande tilbake. Heile greia vert direkteoverført i alle distrikta, og innbyggjarane må sjå på. Vi kan seie det slik at det er eit realitykonsept trekt ut til den ultimate ondskap.

På uttrekningsdagen vert veslesystera til Katniss, Primrose, trekt ut til å delta i leikane. Katniss melder seg frivillig og tek dermed hennar plass. Plutseleg er ho i sentrum for alle si merksemd, og at ho er ein eksepsjonelt god bogeskytar gir ho ikkje akkurat høgare odds.













I Capitol møter ho for første gong luksus, og ein levemåte ho aldri kunne ha drøymt om. Likevel er det ganske naturleg at det heile ikkje er særleg tiltalande, i og med at ho er der for å drepe eller bli drept.

Leiaren i landet, President Snow, er ein ond herskar, med minimal sans for ord som sympati, barmhjertighet eller svakhet. Han har ein noko tydelegare rolle og karakter i bøkene. Filmen får ikkje heilt fram den grunnleggjande kulden som pregar han. Han ser nesten ut som ein godmodig bestefar, og det var ikkje heilt slik eg hadde sett han for meg. Inntrykket vert likevel retta noko opp når han snakkar, og gjennom dei hinta vi får om korleis han behandlar undersåttane sine. I tillegg sit han jo som øverste ansvarleg for undertrykkinga i distrikta og kuinga av folket, så ein treng ikkje vere noko geni for å forstå at han ikkje først og fremst har godt i sinne.

 Etter nokre dagar med kamptrening og klargjering i Capitol, vert ungdommane sendt ut på arenaen, der drepinga startar umiddelbart. Katniss stikk til skogs, og prøver å kommes eg så langt unna dei andre som mogleg. På bildet over ser du kontrollrommet til dei som leier spelet. I midten har dei eit kart med full oversikt over arenaen. Dei likar dårleg at Katniss stikk så langt frå dei andre, og set i verk aggresive tiltak for å skremm ho nærare dei andre. Og lukkast.

På ein arena der det einaste som gjeld er å drepe dei andre og overleve sjølv, er det naturleg at kjærleiken har trange går. Likevel spelar kjærleiken ei sentral rolle i filmen, og gjer at ting ikkje går heilt som spelleiinga hadde tenkt. Dette er jo ei klassisk kampen-mellom-godt-og-ondt-historie, så det er naturleg at det er kjærleiken som må til for å vinne over dei harde. For eksempel spelar vennskapet mellom Katniss og den unge jenta Rue ei sentral rolle i historia. Måten dei tek vare på kvarandre på, og måten Rue dør på, set i gang ein snøball som fortset å rulle, ut av bok ein og gjennom bok to og tre i serien...

No har eg allereie begynt å glede meg til film nummer to, og håpar det ikkje tek for lang tid til den kjem...

3xHip-hop: Gatemusikk med Jesus i sentrum

Som rimeleg altetande når det gjeld sjanger, vekslar eg veldig mellom kva for stil som til ei kvar tid er den mest interessante. Akkurat no er det hip-hop som er i vinden i hovudet mitt, og medan eg skriv dette høyrer eg på denne stilige plata til Lecrae:

Eg har alltid vore veldig tekstmedviten når det gjeld musikk, så det kjem nok ikkje til å overraske nokon som kjenner meg at dei tre artistane eg kjem til å skrive om her, har solide og bibelske tekstar til dei fleste songane sine. Musikk er ei kjelde til andeleg oppbygging, viss ein berre vel dei rette artistane.

Lecrae er ein veldig bevisst artist. På facebook legg han ofte ut både bibelvers, oppmuntringar og tankevekkjande betraktningar. Det er ganske oppbyggeleg å stikke innom facebooksida hans! Favorittsongen min på plata Rehab heiter "Just like you", og handlar om det å vere forbilde. Både det at vi har forbilder som vi prøver å etterligne, det at vi sjølv er forbilder for andre og ikkje minst om at det luraste av alt er å finne seg eit forbilde som er komplett feilfritt, og som elskar oss med uendeleg kjærleik - Guds eigen son! (Og det som slår meg når eg ser videoen, er kontrasten mellom rapparar som Lecrae som ynskjer å fremje ein livsstil som ærar Gud og byggjer samfunnet, og mange av dei kommersielle rapparane som heller framelskar seg sjølv, vald, sex, dop og ein lovlaus livsstil generelt)




Den andre artisten eg vil seie litt om, er Tobymac frå den tidlegare så populære gruppa DC Talk. Heilt sidan eg fekk plata "Jesus freak" mellom hendene, har eg sett pris på den utruleg stilige måten Tobymac har å synge på. Det er vanskeleg å velje ein favorittsong, for der er så mange. Eg limer likevel inn songen "Burn for you", fordi det kanskje er ein av dei aller kulaste songane han har laga. Etter mi meining då... Pluss at tema for songen talar til meg, for det er også ei av mine eigne bøner: Eg ynskjer å brenne for Gud.




Til slutt min favorittrappar over dei alle: Sho Baraka! Djupe tekstar, som treff meg både som kristen, mann og menneske (ikkje at dei tre delane kan skiljast, men songane treff meg altså på fleire nivå...)

Plata "Lions og liars" er ganske enkelt ei tvers gjennom genial plate, som eg for det første blir glad av kvar gong eg høyrer den, fordi musikken er så bra. Og så vert eg så utfordra, fordi tekstane ofte treff meg ganske hardt. Eit godt eksempel på dette er songen "Me, Myself and I", som tek eit kraftig oppgjer med blant anna egoismen som ofte bur i oss. Under videoen limer eg inn teksten, til glede (?) for andre som også får litt småsmerter i samvitet når dei høyrer songen...




Hook
You're a liar, you're a jerk, you're a creep/
So prideful, arrogant and weak/
Lord Help this could be the end of me/
What do I do when I'm sleeping with the inner me/
I run from (Me myself and I)
I Iove some (Me myself and I)
I'm trying to run from (Me myself and I) 3x

Verse 1
This is bad, something close tragic/
I'm trying to beat it just like Michael Jackson/
My flesh seeks for satisfaction/
Spirit lives, so the titans start clashing/
Got people thinking I'm confused/
But I'm not, maybe a little what am I to do/
It takes years- for man to build a name/
One selfish moment-turns it all to shame/
I work hard- just for them to envy me/
But in the end I'm not who I pretend to be/
Help me Lord this could be the end of me/
What do I do when I sleeping with the inner me/
Yeah he's slick he's smooth/
I don't trust w/ ladies in the room/
He's selfish he's scared so many lives/
Look in his eyes, cant wait for his demise/

Verse 2
I can't run I cant hide/
I try to kill him he wont die/
I've studied too much of what the vultures do/
Trying not to reproduce what the culture do/
I'm a grown man I aint gotta prove I'M COOL/
But first can you tell me the price of those louis shoes/
That would look so nice with some glowing jewels/
Hold up do you see what I be going thru/
Yeah he gives manna for the day/
Contentment on my face , But then I see my neighbors plates/
He got a new job, new crib/
Candy painted, cool whip/
Say homie, I don't need it Cuz my friends got it /
Noooo, I'll take it if my friends bought it/
I know its sad, death fashion/
Makes sure its brand name when you toe tag him/

Verse 3
Oh my situation is deep/
Always trying to create a person I cant be/
We go in debt trying to buy/
Stuff to impress people that we don't like/
I'm at war now, But I mma go home/
Until he touch down we have some field goals/
I gotta clique gotta team/
Share my weakness, that authenic thing/
Know the Lords grace not my own might/
Man cant have everything in mans sight/
I know Sho and his tendencies/
That joker just might be the end of me/

Profesjonalitet og sjølvbeherskelse

Av og til er det litt vanskeleg å vere lærar. No tenkjer eg ikkje først og fremst på dei utfordringane som ligg i sjølve jobben, for dei er jo der, sjølvsagt. Nei, eg tenkjer på dei gongane eg så gjerne har lyst til å opne munnen og seie akkurat kva eg meiner, samtidig som eg veit at det ikkje er så lurt. Ja, det er tvert om svært ulurt.

Ei av hindringane som ligg der som ein taus mur, er erkjenninga av at eg ikkje har lov å forkynne for ungdommane. Som kristen har eg mitt syn på verda, mitt verdisyn og deler den kristne verda sitt syn på kva som er rett og galt. Eg er, sjølvsagt, medviten på at eg ikkje kan dytte mi tru og mitt verdsbilde på ungdommane. Og det er noko eg eigentleg meiner er heilt ok, så lenge eg har fridom til å formidle den kristne trua på fritida mi. I grunn er eg glad for denne "nøytralitetsregelen" i skulen, for den gjer meg trygg på at lærarar med ei anna tru enn meg, som muslimar eller humanetikarar, heller ikkje vil dytte sitt verdsbilde og si tru på mine born når dei ein gong byrjar på skulen. (Og no snakkar eg ikkje om dei humanistiske og kristne tradisjonane som er ein del av kulturen vår, og som også er ein del av skulekvardagen. Dei sidene skal elevane sjølvsagt få kjenne til, dei må vite kor dei kjem frå og kva som høyrer til kulturen vår).

Grunnen til at eg tenkjer på dette nett i dag, har sin grunn i ein heilt konkret situasjon på skulen i dag, der eg var veldig frista til å stille nokre kritiske spørsmål. Samtidig visste eg at det ikkje var min arena eller min tur til å skape debatt.

Vi hadde besøk ifrå ei som har vore ledsager på Vestbreidda for Kirkenes verdensråd. Ho besøkte klassane på skulen vår, og fortalte om palestinarane sin situasjon. Dette er eit viktig tema, og noko som elevane våre bør få god innsikt i. Ho hadde også med seg fine bilder, og presenterte ein del av dei utfordringane menneska som lever ved grensa til Israel kan ha. Blant anna fortalte ho historia til bonden som bur i ein landsby like innanfor den mykje omtala "muren", og som eigde 7 mål med drivhus der han dyrka tomatar, og desse drivhusa stod på utsida av muren. Kvardagen er slett ikkje enkel.

Innlegget var lærerrikt og opplysande i forhold til dei palestinske problema. Også Israel sine utfordringar med sjølvmordsbombarar og rakettangrep frå Gasa vert omtala, så besøket vårt var meir balansert enn mange av dei reportasjane vi får presentert i dei tabloide media.

Så går vi mot slutten av forelesinga, og det er tid for ein spørsmålsrunde. Elevane er veldig opptekne av dei israelske soldatane og deira rolle i det heile, og kven som har våpen, kven som kastar stein og kven som vert fengsla. Også spørsmål om umotiverte drap, soldatar som slepp straff for drap og om tortur i israelske fengsel vert tekne opp. Spørsmåla er greie, men svara som vert gjevne er noko ubalanserte og einsidige, og på slutten trur eg elevane sit att med eit bilde av israelske soldatar som nærast lovlause våpengalningar, som kan skyte kven dei vil utan å bli straffa for det.

Timen går mot slutten, og det er verken tid eller anledning for meg til å stille kritiske spørsmål til denne framstillinga. Dessverre. For eg trur det hadde vore naudsynt. Elevane fekk eit veldig godt bilde av palestinarane sin situasjon, men at Israel er eit velfungerande demokrati, med grundig opplæring av soldatane sine og ein etikk som i alle fall i utgangspunktet skal følgje dei internasjonale reglane for soldatar. Sjølvsagt er det svikt også i IDF, som i dei fleste andre hærar. Og kanskje fleire enn i andre hærar, for spørsmålet om frykt hos soldatane vert nesten ikkje berørt. At soldatane er unge, frå 18 år og litt eldre, og får ansvar for å halde kontroll over eit område der sjølvmordsbombarar tidlegare har teke seg inn til Israel, kan ikkje vere lett. Også soldatane lever i frykt, og dei får sine instruksar frå leiarane sine, som igjen får instruksar frå høgare hald. Til sjuande og sist er det altså eit politisk spørsmål, og eit spørsmål om frykt.

Israel er eit lite land, og konfliktene er store og kompliserte. Personleg trur eg ikkje det kan bli fred der før partane snakkar saman på likefot og stiller med blanke kort. At det skal skje med det første, verkar lite sannsynleg, sjølv om vi er mange som ber og håpar på at valdsspiralen skal slutte, og at både israelarar og palestinarar kan leve fredelege og verdige liv.

Og nøkkelen til det heile, trur eg nett no ligg hos dei palestinske styresmaktene. All den tid borna på skulane lærer å hate jødar, og all den tid styresmaktene ikkje anerkjenner Israel og stoppar sjølvmordsbombing og rakettangrep, trur eg ikkje frykta som pregar demokratiet Israel vil sleppe taket. Dermed sit dei i saksa begge gruppene.


Alt dette burde vore sagt etter forelesninga i dag. Men eg kunne ikkje, og som pedagog kan eg seie at det hadde ikkje blitt nokon bra slutt på timen. No sit i alle fall elevane igjen med eit godt bilde av dei palestinske grensebøndene sin situasjon. Så får eg prøve å nyansere bildet seinare, når anledningen byr seg.

Stilla før stormen

I stilla før stormen
Dirrande
Spent
som ein boge


I denne stilla
Kjenner hjarta slå
Blodet bankar


I denne stilla
Der ingen lydar
Inga rørsle
Ingenting
kjem gjennom


I stilla før stormen
Uuthaldeleg, sveitt
Nervøs


I denne stilla
er eg no
Ventar


Og ventar


Og ventar


På stormen
Utløysinga
Befriinga
Ventar på at alt skal rase
Ventar


På stilla etter stormen

Ganske ofte møter ein utfordringar. Anten ting ein blir utfordra til, eller utfordringar ein oppsøker sjølv. Det verste eg veit, er å vente på at det eg gruar meg til skal ta til. Det kan vere så enkelt som ein tannlegetime. Eller kanskje det er eit jobbintervju, første dag på ein ny arbeidsplass eller å flytte til ein ny plass. Kanskje må det aller verste vere når ein veit at ein må seie unnskyld til nokon.

Det  er alltid tida før som er verst. Undervegs er ein konsentrert og opplever, som regel, at det går betre enn forventa (I alle fall eg, som er førehandspessimist av natur...) Etterpå, når det ein har gått og grudd seg for er overstått, kjennes kroppen som ein heliumballong, og verda er igjen ein lys og fin plass. Heilt til neste tannlegetime, neste tale, neste moglege fadese...

Slike som meg burde lese Matteus 6, 25-34 kvar einaste dag. Ver ikkje urolege for morgondagen...

Kyrkja i eit nøtteskal

Ein for alle

Alle for ein

Sirkelen - om ondskap og vennskap

Fantasy som sjanger er verkeleg i vinden for tida. Bokseriar som Harry Potter, Twillight, Dødslekene og Smaragdatlaset er populære, og det er særleg ungdom som kastar seg over bøkene. Det nyaste skotet på stammen er ei svensk bok. "Sirkelen" er første bok i triologien om det vesle bygdesamfunnet Engelsfors. Snart kjem bok nummer to, "Eld", ut i Sverige.

Sirkelen startar med eit mystisk dødsfall, som i utgangspunktet ser ut som sjølvmord. Seks jenter vert på uforklarleg vis samla i ein nedlagt park utanfor sentrum. Der får dei vite at det er dei som må kjempe mot ondskapen som har kom til bygda. Nokre av dei har spesielle krefter, medan andre slit med å finne si rolle i det heile. Og berre for å gjere det heile meir komplisert, er det skarpe skiljelinjer mellom personane. Dei får rett og slett ikkje til å samarbeide, noko som viser seg å få svært uheldige utslag...

Personane som blir teikna i boka er ganske så realistiske. Dei strevar kvar med sitt, både på heimebane og blant venner (og av og til fiendar) Her er både søvnproblem, trøblete forhold til foreldre, utruskap, mobbing, eteforstyrring, låge sjølvbilder, kjærleikssorg, rusproblem og omsorgssvikt. På den andre sida finn ein også lukkelege kjærastar, bekymra foreldre som bryr seg, kjærlege bestefedre, venner som held saman i tjukt og tynt og ikkje minst ein ukueleg vilje til å kjempe mot ondskapen. Viss ein berre kunne finne ut kva som eigentleg skjer.

Boka er svært spennande, og eg likar måten den avslører hendingar og personar litt etter litt. Ein får både patiar og antipatiar til dei som er med, og antipatien rettar seg ikkje berre mot dei "onde"... Og kven er eigentleg dei onde? Kven er det som står bak dei mystiske drapa? Spenninga aukar utover boka, i rykk og napp, og når ikkje spenningstoppen før rundt side 500. Heilt supert!

I løpet av historia dukkar det stadig opp små hint og gjenstandar som der og då verkar uforklarlege. Nokre av dei er med på å forvirre både hovudpersonane og oss som lesarar. Likevel dukkar det sakte men sikkert opp ei forklaring, og når ein etterpå ser tilbake på fortellinga, virkar alt plutseleg så opplagt og logisk. Men det ser ein altså ikkje før etterpå...

Det  eg ikkje likte med boka, er at den knyttar mykje av ordbruken og mystikken ganske nær til den type spiritualisme og okkultisme som vi kjenner frå den verkelege verda. Då snakkar eg ikkje om dei ulike kreftene som personane får, for dei er så heilt klart fantastiske at dei er umogleg å tolke inn i verkelegheita. Det er bruken av ord som heks, demon og spåteikn (som å lese i linjer i hendene, eller kaste "tenner" på bordet og spå ut frå korleis dei landar). Det dukkar opp ein alternativbutikk i Engelsfors, og mange av dei tinga ein finn der og som mor til den eine hovudpersonen driv med, liknar svært på ting ein kan møte på skikkeleg.

Dette er likevel ikkje med på øydeleggje historia, eg syns berre det er unødvendig. For meg som vaksen lesar er det ingen problem å skilje fantasi frå virkelegheit, og det vil nok ikkje vere problematisk for dei fleste unge lesarane heller. Dessutan er dei fleste referansane så overdrivne og dregne ut i fantasien, at ein slår heile linken frå seg.

Alt i alt var "Sirkelen" ei spennande og velkomponert bok, og eg gler meg til den neste kjem ut!

Musikalsk gjenoppdaging

 I 2002 fekk eg denne plata av Nina:

David Crowder Band var då eit ganske ferskt band, og hadde ikkje slått skikkeleg gjennom endå. Plata var smekkfull av flott lovsong, og eg høyrde ein del på den. Likevel vart det ikkje til at eg kjøpte andre plater av gruppa, og dei gjekk vel litt i gløymeboka. Det var dei litt meir rocka platene til Audio Adrenaline, Third Day og Delirious? som fanga interessa mi. Dermed gjekk eg glipp av desse platene:
 

 I 2009 kom David Crowder Band ut med plata Church Music, og eg lytta litt denne på Spotify. Plata er ganske spesiell, med eit sterkt elektronisk preg. Den fanga meg ikkje, og nok ein gong gjekk mannen med den litt eksentriske framtoninga og bandet hans litt i gløymeboka for meg. Sjølv om eg har høyrt litt på songane frå Church Music i ettertid også, var det ikkje før den aller siste plata deira, Give us rest, kom ut i januar at eg for alvor fekk augene opp for David Crowder Band. Ei gjennomlytting (og det tar litt tid, for plata er lang!) og eg var hekta. "Give us rest" inneheld dei fleste faktorane som eg ser etter når eg vil lytte til ei plate: Variasjon i songane, gode musikarar, spennande og fengande musikk og solide tekstar. Og eg vil gjerne ha variasjon i tekstane også: nokre som er direkte og rett fram, og nokre som er djupare og som eg må fundere meir på.

Sidan David Crowder Band er eit lovsangsband, er det naturleg at det er nettopp lovsang ein finn på plata. Likevel må ein kunne slå fast at det ikkje er "main stream" lovsang dei presenterer. Det er songar om Gud, som det skal vere i lovsang, og den musikalske innpakninga er etter mi meining genial. Dette er artistar som kan spele sine instrument, dei kan spele saman og dei er ikkje redde for å prøve ut nye ting. Difor vert ei gjennomlytting av "Give us rest" ei variert og ganske overraskande reise. Her er både glede og alvor, lovprising og ettertenksame tekstar.

 Dermed var eg hekta på David Crowder Band... Berre så veldig synd at den siste plata deira faktisk er den aller siste plata deira. Heldigvis går det an å hente fram dei gamle platene og høyre på dei også, og så kan ein kanskje håpe på ei reunionplate ein gong... kanskje om eit par år?

Her er to songar frå den siste plata. Dette er dei to songane eg, for augneblikket, er mest glad i.





Og så ein song frå plata "A collision". Den er ikkje så verst denne heller!

Gudgitte babyar eller... verdilause "ting"?

Indignasjon er den kjensla eg som regel sit att med etter å lese artiklar og innlegg som handlar om abort og menneskeverd i aviser. Slik var det også etter at eg hadde lese denne artikkelen i avisa Vårt Land: "Leger mener det er greit å drepe nyfødte". Legane som er omtala er australske, og kallar det for ein "etter fødselen-abort".

Vidare hevdar legane at det ikkje er nokon forskjell på å abortere eit foster og ta livet av ein nyfødt baby. Eg kunne faktisk ikkje vore meir einig. Forskjellen på meg og legane er konsekvensen vi tek av denne sidestillinga: Legane meinar at det dermed er ok å ta livet av babyar også etter at dei er født. Min konklusjon er stikk motsett: Begge deler er like gale.

Det heile vert endå meir absurd når legane innrømmer at både foster og nyfødte er menneske, men at dei endå ikkje har fått "ein moralsk rett til å leve". Dei har ikkje blitt "personar" endå. Ikkje personar endå? Då har dei ikkje møtt mine born, i alle fall. Dei har hatt kvar sin heilt utprega personlegdom, og den hadde dei allereie inne i magen, frå dei første teikna vi kunne kjenne til liv. For eksempel har Lise vore ein livsnytar heile sitt liv. Ein roleg baby i magen, og fortsatt veit ho å finne seg til rett alle stadar der det er koseleg å vere... Jens var meir aktiv, og slik har det fortsett.

Hæ? Er eg ikkje ein person, seier du? I all verda...

Dessutan vil vi møte på ei anna problemstilling, viss vi tek legane sine meiningar alvorleg: Akkurat NÅR kan ein seie at borna har fått ein "personlegdom", og dermed vunne retten til å leve? Når dei får si første tann? Når dei seier sitt første ord? Når dei har lært seg å køyre bil?

Det er igrunn same problemet som dei har, dei som hevdar at barnet i magen ikkje er eit ordentleg menneske. NÅR vert det då eit menneske? Når det vert født? Når det er tolv veker? Og kva er det i så fall som har endra seg så dramatisk i forhold til dagen før, eller dagen før der igjen?

Nei, det enklaste (i alle fall moralsk sett, om ikkje politisk eller populistisk) er å seie at eit menneske er eit menneske uansett, og alle menneske har rett til å leve. Om vi har vore i magen i 3, 13 eller 39 veker, eller om vi er nyfødte, 19 år eller 78.

I Bibelen kan vi i alle fall lese at det er slik Gud ser på oss, så kvifor i all verda skal vi tenkje mindre om oss sjølv?