Kain
Jesabel
Herodes
Djengis Khan
Jack the ripper
Hitler
Stalin
Pol Pot
Dennis Rader
Ted Bundy
Timothy McVeigh
Anders Behring Breivik
James Holmes (
Kinomassakren i Denver)
Lista over kjende mordarar kunne vore lenger. Mykje lenger. Berre fire kapittel ut i Bibelen, medan vi endå er heilt i starten av urhistoria, møter vi den første kjende drapsmannen, Kain. Han vert misunneleg på bror sin, så misunneleg at det ikkje er til å leve med. Så han drep han.
Etter dette første drapet, har det blitt begått eit utal drap opp gjennom historia. Ved nokre tilfeller, som Kain, er det éin person som vert drepen. Andre gongar, som ved for eksempel Hitler og Stalin, er det snakk om millionar. Kvar einaste dag, kvar dag i året, vert nokon drepen, ein eller annan stad på jorda. Liv vert avslutta ved vold.
Nokre gongar er drapa kamuflerte og skjulte bak lovar og reglar. Lovlege drap. Soldatar i krig, avretting i fengsel, legar ved abortklinikkar. Mange gongar står staten bak og regulerer drepinga. Likevel: Det er likefullt drap.
Kva er grunnen til at vi menneske gjer dette mot kvarandre? Det er vanskeleg å forstå, men den som drep klarar ofte å distansere seg frå ugjerninga, og rettferdiggjere den for seg sjølv. Dei som har det lettast, er vel soldatar i krig. Dei kjempar for landet sitt, gjer det styresmaktene ynskjer. Dei kan skjule seg bak lovverket, og frikjenne seg sjølv. (Men om det verkeleg er så enkelt som det, på det psykologiske planet, er vel ikkje så sikkert...)
Hitler drap dei som var annleis, dei som ikkje var verdige til å leve i samfunnet. Avskummet, rottene, dei umenneskelege menneska. Stalin drap dei som tenkte feil og handla feil. Menneske som stod i vegen for den store statstankene, menneske som opponerte mot makta. Kolonistane (og då den belgiske kongen i ei særstilling) på 1800-talet, drap menneske med mindre verdi, lågareståande individ utan kultur.
Vi kunne fortsett. Menneske klarar alltid å rettferdiggjere drapa sine på eitt eller anna vis. Det er som regel logisk for den som drep.
Det verkeleg skumle spørsmålet, det spørsmålet som eg er aller reddast for å stille, er: Kunne eg drept nokon sjølv? Kunne eg drept nokon, og rettferdiggjort drapet etterpå? Eg tenkjer på soldatane til Hitler. Føraren deira var maktsjuk og hjertelaus, men eg får meg ikkje til å tru at alle dei millionar av gutar som kjempa for han, var galne. Dei fleste må ha vore vanlege, moralske menneske, som meg og deg. Likevel drap dei. Nokre var kaldhjarta, ja. Ein kunne vel ikkje ha noko særleg karriere innan SS utan å tole litt blod. Men dei fleste var vanlege menn. Som meg.
Kain var heller ikkje nokon djevel. Etter drapet vart han redd, livredd. Både for det han hadde gjort, men også for at andre skulle hemne drapet og drepe han også.
Eg trur ikkje det var dette som var planen frå Gud si side. Eg trur ikkje han skapte oss som drapsmenn, menneske som tørsta etter å drepe kvarandre. Verda, etter skapinga, var god. Men vi svikta Gud, vi svikta det gode, og ondskapen fekk slå rot blant oss. "Vi gjekk oss alle vill som sauer..." som det står i Jesaja 53. Og med oss på vegen tok vi ondskapen.
Eg har nettopp lest ei veldig god bok som tek opp spørsmålet om godt og ondt,
"Aarons maskin" av Sverre Knudsen. Her påstår ein av personane i boka at vi menneske er både gode og onde, på same tid, og heile tida må vi velje om vi vil gjere gode eller onde handlingar. Vi kan ikkje velje det gode, og så er stien lagt for oss framover. For kvar situasjon vi møter, må vi velje mellom gode eller onde handlingar. Og så kjem den same personen med endå ein påstand: "Eg er det eg gjer." Kven vi er, vert definert ut frå handlingane våre. Ein god person er ein som vel dei gode handlinga. Ein ond person, er ein som vel onde handlingar.
I utgangspunktet er det mykje bra med denne filosofien. Blant anna trur eg det er rett at vi har både det gode og det onde i oss, og at vi må velje kvar dag.
Problemet oppstår når vi møter ein valsituasjon, har dei ulike vala skissert opp framfor oss, veit kva som er godt og kva som er ondt, har lyst å gjere det gode, men så endar ein opp med å gjere det onde likevel... Å ta dei rette vala er slett ikkje enkelt, og å ta så mange gode val at ein kan seie at ein er ein god person er beint fram umogeleg. Til det er det altfor mykje egoisme, maktsjuke, havesjuke, begjær, hat, rastløyse, uvilje, protesttrang, misunning, feighet, redsel osv. i oss. Vi består rett og slett ikkje av materiale som er godt nok til å velje det gode heile vegen.
Dermed vel vi feil, alle saman. Vi vel av og til å lyge, i staden for å seie sanninga. Fordi det passar oss best. Vi vel av og til å stele. Fordi det passar oss best. Vi vel av og til å baksnakke, mobbe, trakassere, ignorere, utestengje. Fordi det passar oss best. Vi vel av og til å drepe. Fordi det passar oss best.
Eit av dei viktigaste bodskapa i "Aarons maskin" er at det ikkje går an å skilje det gode og det onde i menneska. Det er umogeleg å skape 100 % gode menneske. Dette er sant. Så lenge vi snakkar om menneske.
Eg vil trekkje inn ein dimensjon til, som ikkje er med i "Aarons maskin." (Og det er heilt ok, for no bevegar eg meg utover det som var målet med boka). Eg vil trekkje inn Gud. "Ingenting er umogeleg for Gud," kan vi lese i Bibelen. Vi er laga av "blandingsmateriale", og vel ofte det onde. Berre Gud kan omdanne oss, skape oss på nytt av godt materiale. Berre Gud kan ta bort det onde i oss, og gjere oss til gode menneske.
Omskapinga skjer medan vi endå er på jorda. Sjølv om vi endå må slite med det onde i oss, og sjølv om vi endå vil oppleve feilval og onde handlingar, har vi ein Far som jobbar med oss, reinsar oss og vil hjelpe oss å bli stadig meir lik han.
Dermed er det, for kvar dag eg les i Bibelen og lever nær Jesus, stadig mindre sannsynleg at eg vil komme til å drepe nokon. Ikkje fordi eg er betre enn andre menneske, men fordi Jesus skaper meg om og omformar meg til å bli stadig meir lik den personen han meinte at eg skulle vere.
