Topp 10 bøker 2015

Som vanleg er det vanskeleg å plukke ut dei beste bøkene frå året som har gått, både fordi eg har lest så mange gode, og fordi eg garantert har latt vere å lese bøker eg ville likt veldig godt. Det er jo så mange å ta av! Men av dei eg har lese, vel eg desse ti som årets favorittar:

 1) Jodi Picoult: Historiefortelleren

Notid og fortid vert fletta saman, og det som skjedde i Tyskland under andre verdskrigen får fyljer for hovudpersonen i dagens USA. Ei spennande historie vert fortalt, og vi får sjå det som skjedde  frå både fangen og fangevaktaren sin synsvinkel.

Eg likte boka særleg for dette at den ikkje er eindimensjonal. Som lesar vert ein litt glad i både dei "snille" og dei "slemme". Verda er ikkje svart/kvitt, noko også denne historia viser oss!

I tillegg til dette foretar hovudpersonen ei indre reise, og strevar både med skuldkjensle og kompleksar på grunn av eit stort arr i ansiktet.

 2) Maja Lunde: Bienes historie

Dette er ei svært fascinerande bok, og fortel ei viktig historie. Biene er, som tittelen seier, sentral i teksten, og i boka får vi møte dei i ulike historiske kontekstar. Først frå dei første forsøka på å bygge bikubar som fungerar godt, fram til dagens birøkting og vidare inn i eit tenkt framtidssamfunn, der fråværet av bier har snudd opp ned på verda.

I tillegg til å vere ei godt fortalt historie, og ei historie som viser kor viktig det er å ta vare på naturen, er det ekstra kjekt når det byrjar å dukke opp samanhengar mellom dei tre parallellforteljingane.

 3) Gaute Heivoll: Over det kinesiske hav

Denne forteljinga gjorde djupt inntrykk på meg. Det er særleg pappahjartet mitt som vert truffe (hardt!), og det er særleg ei enkelthending - som vidare set sitt preg på heile forteljinga - som er litt vanskeleg å lese om. Eg kan ikkje seie kva dette er, utan å røpe for mykje om handlinga - men du vil skjøne kva eg meiner viss du les den (eller allereie har lest den...).

Språket til Heivoll er utruleg flott, og korleis han konstruerer forteljinga er halve leseopplevinga! Dette er andre året på rad at eg har med Gaute Heivoll på lista mi. På topp ti-lista frå 2014 finn du boka "Før jeg brenner ned".




4) Synnøve Veinan Hellerud: Siste nytt fra vestfronten

Eg har med to sakprosabøker på lista mi, og den første er ei reise langs dei ulike stillingane på vestfronten i 1. verdskrigen. Med eit levande og skildrande språk tek forfattaren oss med på ei interessant reise, der vi både får vite korleis dei ulike stadane ser ut i dag, og kva som hendte der i løpet av dei fire krigsåra for hundre år sidan.

For meg var dette ei lærerik og interessant bok.

 5) Erika Fatland: Sovjetistan

Også den andre sakprosa-boka er ei reiseskildring, og turen går til fem land eg visste svært lite om på førehand. Dei gamle sovjetstatane Turkmenistan, Kazakstan, Tadsjikistan, Kirgisistan og Usbekistan ligg sentralt plassert i Asia, og har vore åstad for mange små og store konflikter opp gjennom hundreåra. I sovjettida var det heller lite informasjon som kom ut frå landa, og fleire av dei er ganske lukka også i dag.

Fatland reiser frå land til land, skildrar naturen og folka og fortel om møter med enkeltmenneske og om styresett og samfunnsstrukturar. Det vert ei variert og lærerik reise i dette området, og eg følte meg litt klokare etter å ha lese den!

6) R.S. Thomas: Ein stad mellom tru og tvil

Eg har lese fleire gode diktbøker dette året, men den eg likte aller best var nok denne boka til R.S. Thomas. Tekstane er akkurat så passe tilgjengelege at det er mogleg å forstå kva forfattaren vil seie, samtidig som språket er lyrisk og symbolbruken rik. Dermed kan eg ofte tolke mine eigne kjensler og tankar inn i det eg les, og på den måten er det fleire av tekstane som treff meg. For eksempel dette vesle diktet kalla "Når vi er veike":

Når vi er veike, då er vi
sterke. Når vi lét att augo
mot verda, står ein stad
inne i oss ein busk 

i brann. Når vi er fattige 
og ser kor mangelfullt
bordet vårt er dekt, er det dit
den ubedne gjesten vår kjem.

Litt fleire dikteksempel og meir om boka i dette blogginnlegget.

 7) John Williams: Stoner

Ei stillferdig og gripande forteljing om Stoner, som kanskje ikkje er av dei som kjem heldigast ut i livet. Som lesar får eg sympati med han, samtidig som forfattaren held han litt på avstand. Han vert ein noko lukka person, både for omgjevnadane og meg som lesar.

Etterkvart som historia skrid fram, sit eg med eit intenst ynskje om at hovudpersonen må få oppleve den lukka han søker.

8) Harper Lee: Drep ikke en sangfugl

Dette er slett ikkje ei ny bok, og den har lenge stått på leselista mi. No var endeleg turen komen, og eg kan forstå kvifor dette har blitt ein klassiker.

I boka vert vi kjent med ein liten, avsidesliggjande landsby i dei amerikanske sørstatane, der skiljet mellom kvite og svarte gjennomsyrar heile samfunnsstrukturen.

Ein dag vert ein av dei farga arrestert, skulda for å ha voldteke ei kvit jente. Advokaten, som er far til hovudpersonen, får ein vanskeleg jobb, og saka pregar heile landsbyen.

Forteljinga er fortalt ut frå eit barns synsvinkel, og som lesar får vi innblikk i kva som skjer etter kvart som hovudpersonen opplever og fortel om hendingane.

 9) Emmi Itäranta: Kildens vokter

Eg er glad i dystopiar, og denne boka sette fokus på eit ganske jordnært problem i ei tenkt framtid: Kva om tilgangen til ferskvatn vart så redusert at myndighetene kontrollerar bruken og straffar - hardt - når nokon brukar ulovleg vatn?

Dette er utgangspunktet for denne boka, og hovudpersonen får ansvaret for å passe på ei hemmeleg kjelde med ferskvatn. Ho kjem snart opp i moralske dilemma, for medan ho sjølv har rikeleg tilgong til ulovleg vatn, vert folk sjuke og strevar med å overleve rundt henne. På toppen av det heile kjem ho og venninna hennar over ei plate med innspelt lyd frå tida like etter at 'den store katastrofa' inntraff.

Store val må tas, og ei spennande historie, både på det indre og det ytre plan, utspelar seg i denne framtidsverda. For nordmenn med uavgrensa ferskvasstilgong er dette ei ukjent problemstilling, men kanskje derfor også eit viktig tema å tenkje gjennom.

10) Siri Pettersen: Ravneringene (trilogi)

Eit av årets største leseopplevingar var dei tre bøkene i Ravneringene: Odinsbarn, Råta og Evna. Dette er fantasy-bøker, og historia er lagt til eit parallelt univers, der folk flest har hale, og evna til å trekkje til seg styrke frå jorda (i boka kalla "å famne"). Inn i dette samfunnet kjem Hirka, ei halelaus jente utan evne til å famne. I det forteljinga tek til, er ho komen i den alderen då ho skal møte "Seeren", ein helte-/gudeskikkelse, som er den øvste autoriteten i landet. Men ting går ikkje slik leiarane har tenkt det, og Hirka finn plutseleg seg sjølv midt i eit intenst drama.

I kvar av bøkene utvidar Pettersen hovudpersonane sine univers, og tilfører stadig ny kunnskap. Gamle fordommar må ryke, og noko vi får vite i eine boka, endrar plutseleg karakter i neste bok - akkurat som personane vert stadig meir komplekse utover i bøkene, og det er ikkje alltid godt å seie kven som er venn og kven som er fiende. Denne kompleksiteten er det eg likar aller best med bøkene, i tillegg til det faktum at helten i forteljinga er den einaste personen utan magiske krefter i det heile. Eit ganske annleis utgangspunkt for ein fantasy-serie!

Det skulle ikkje forundre meg mykje om denne bokserien ein vakker dag vert å finne som storfilm i tre/fire delar, á la Hobbiten eller Hunger games.