"Dagen då alt gjekk gale"

Førre skuleveke hadde vi temadagar om psykisk helse i klassen min. Den første dagen sette vi fokus på sjølvbilde og det å ha det bra. Den andre dagen var det problem som var i fokus, og siste dagen såg vi på psykiske lidingar og korleis ein kan hjelpe. Ei av oppgåvene dei fekk den andre dagen, då vi hadde fokus på problem, var ei skriveoppgåve. Dei skulle setje fantasien i sving, og dikte opp ei historie om ein gut som opplever "dagen då alt gjekk gale." Ut frå gitte opplysningar om guten, skulle dei altså la det meste gå skeis denne dagen.

Som lærar er det dessverre sjeldan at nokon gir meg skriveoppgåver lenger. Eg må finne på dei sjølv... Og denne dagen vart eg inspirert av å sjå elevane skrive, så eg skreiv like godt min eigen versjon av historia. Så her er altså mi utgåve av "Dagen då alt gjekk gale". (Og den er ikkje skriven for å muntre opp... Det ligg i tittelen; her går det meste gale...)

Dagen då alt gjekk gale

Lufta strøymer rundt fjeset mitt. Verda er grå, og eg kan sjå bakken nærme seg. Om nokre sekund er det slutt. Eg er livredd, men rekk ikkje tenkje på anna enn kor glad eg er for at denne dagen snart er slutt.

Det heile begynte då eg vakna av solstrålar som fylte rommet mitt med lys. Det er februar, og lenge sidan eg har vakna av sola, så eg vart litt overraska over alt lyset og varmen. Eg snur meg til vekkarklokka, og ser at brytaren er slått ned. Eller kanskje eg aldri sette den på i går kveld? Uansett, klokka viser ti på halv ti, og eg skulle vore på skulen for lenge sidan. Eg set meg opp i senga med eit rykk, og strekkjer ei sene i foten så mykje at krampa set inn. Det er utruleg smertefullt, og går ikkje over før eg har hinka fleire meter mot badet.

Sidan eg vakna så seint, har resten av familien min sjølvsagt reist på skule og jobb for lenge sidan. Det einaste spørsmålet eg sit igjen med, er kvifor i all verda dei ikkje har vekt meg. Eg hentar fram mobilen, og ringjer faren min. Eg er sint, og veit at eg kanskje ikkje bør ringe før eg har roa meg litt. Likevel klarar eg ikkje å la vere. Etter tre ring tek far min telefonen, og eg stiller det store, essensielle spørsmålet: “Kvifor?” Eg høyrer at han sukkar tungt, før han beklagar seg og kjem med den verste unnskyldninga eg nokon sinne har høyrt: “Vi gløymte deg heilt ut.”

Svaret treff meg rett i mellomgolvet, og eg må setje meg ned på ein stol. “Gløymt meg?” Eit nytt sukk kan høyrast i den andre enden. “Mora di har reist. Teke med seg alle tinga sine og reist.” Eg ser meg rundt i rommet, og ser at det manglar nokon ting her og der. Eg sjekkar stova, kjøkkenet, soveromma. Alle mor sine ting er vekke.

Då må eg stille eit nytt, stort spørsmål: “Kvifor?” Denne gongen får eg berre eit vagt “veit ikkje”, før vi seier hadet og legg på. Uansett kor ille dette er, må eg komme meg av garde til skulen. Eg triv med meg ei gulrot og ein juskartong, og spring ut til mopeden min. På framsida av garasjen har eg fast parkeringsplass til sykkelen, og eg festar den med kjetting til naboen sitt gjerde. Når eg rundar hjørnet, ser eg at mopeden er vekke. Ikkje så mykje som ein mutter ligg att. Eg sender nokre stygge tankar til storesøstra mi, som lånte mopeden kvelden før. Ho har heilt sikkert gløymt å setje på låsen. Kanskje ho til og med har latt nøkkelen stå i, for det er typisk hennar idioti.

Eg innser at eg ikkje har andre val enn å gå til skulen. Sidan det er iskaldt ute, spring eg inn i gangen og tek på meg ei varmare jakke og gode vintersko. Så legg eg i veg på den tre kilometer lange spaserturen til den gamle murbygning med alle dei sure lærarane i. Det er i grunnen ufatteleg at eg finn meg i å gå der kvar dag, men eg har vel ikkje noko særleg eg skulle sagt i den samanhengen. Sidan eg fekk mopedlappen for om lag ein månad sidan, har det i alle fall vore to lyspunkt i skuledagen: reisa att og fram. Eg er difor ekstra irritert der eg går og sparkar i lausgrusen, og humøret synk for kvar meter eg går.

I gangavstand frå skulen har vi ein ganske ny matbutikk, med gode lunsjtilbod til oss i ungdomsskulen. Jusen og gulrota eg tok med fylte ikkje særleg opp i magen, så eg bestemmer meg for å gå innom og kjøpe noko meir. På veg inn i butikken, ser eg Janicke forsvinne bak ein reol lenger inne. Janicke går i parallellklassen min, og vi har vore kjærastar i litt over eit år. Eg får fortsatt sommarfuglar i magen kvar gong eg ser henne, og akkurat no er alle tankar på mat og skule gløymt. Eg skundar meg innover i butikken, medan eg planlegg korleis eg skal fortelje alt det som har hendt meg i dag, og kvifor eg ikkje plukka henne opp på mopeden i dag tidleg.

Ho står like ved ferskvaredisken, men ho står ikkje aleine. Ivar frå klassen min er der også, og når eg kjem nærare ser eg at dei held kvarandre i hendene. Kva er dette for noko? Ivar? Eg stoppar og lar hendene henge slappe langs sida. Janicke og Ivar ser meg ikkje, men eg ser dei. Eg ser at dei ler i lag. Eg ser at dei smiler til kvarandre. Og eg ser at Ivar kysser Janicke før dei går vidare mot andre enden av reolen og rundt mot utgangen. Eg ser at Janicke ikkje lenger er mi. Sakte set eg meg ned på golvet, og lar dei mørke tankane få overhand ei lita stund, før eg strammar meg opp att, finn det eg skal ha og set kursen mot kassene.

Eg ser meg rundt i lokalet medan eg står i køen og ventar på tur. Då ser eg at læraren min kjem inn døra, og eg prøver å gjere meg så liten som råd, bak den gamle mannen som står framfor meg. Ser læraren meg stå her i butikken midt i tredje time, får eg nok merknad nummer litt for mange. Sakte snur eg meg rundt, går ut forbi nabokassa og prøver å snike meg ut døra med ryggen til disken der læraren min står og puttar eple opp i ein pose. Då går alarmen.

Tretti minutt seinare sit eg på kontoret til butikksjefen. Politimannen ser på meg med ei streng mine, og læraren står på gangen og snakkar i telefon med far min. Eg har prøvd å forklare at det var eit uhell, at eg ikkje tenkte meg om og at eg aldri hadde tenkt å stele noko i butikken. Til inga nytte. Verken butikksjefen eller politimannen trur meg, og læraren min har hengt seg opp i både tjuveriet og fråværet frå undervisninga. Eg har forstått, klart og tydeleg, at dette kjem til å få fylgjer. Eg sukkar og synk lenger ned i sofaen. Verre enn dette kan dagen ikkje bli, tenkte eg. Så feil kan ein ta.

Til slutt lar butikksjefen meg gå, med tydelege løfter om at eg kjem til å høyre meir frå han seinare. No har han både adresse og telefonnummer på notatblokka si, og politiet veit kva saka gjeld. Eg må berre ikkje komme der og prøve meg igjen! Som om eg hadde tenkt på det.

Skuleklokka ringjer inn etter matfriminuttet, og i det same set eg beina mine på den slitte dørmatta ved inngangsdøra. Med luta skuldrer og lite livsmot traskar eg nedover gangen, og rekk heilt fram til knaggrekka mi før eg kjenner to tunge hender på skuldrene mine. Eg vert snudd rundt, og ser rett inn i auga til Knut og Stian. Dei er store, dei er sterke og dei er ondskapsfulle. Dei har gjort livet mitt surt heile dette siste skuleåret, og det verste av alt er at dei går i 8. klasse. Verre audmjuking går det vel ikkje an å få for ein 10. klassing, ennå bli sett på hovudet ned i toalettet av to 8. klassingar. Likevel er det akkurat det som er i ferd å skje no, berre to pinefulle minutt etter møtet vårt i gangen.  Nok ein gong møter eg opp til fjerde time med vått hår og våt t-skjorte, og nok ein gong nektar eg å forklare for nokon akkurat kva som skjedde.

Læraren min er tilbake på skulen, og ber meg setje meg ned på plassen min. “I ettermiddag treng vi ikkje bøkene lenger!” seier læraren min, og eg kikkar rundt meg. Det ser ut som alle dei andre i klassen forstår kva han snakkar om. Eg forstår ingenting. Maya tappar fingeren mot hovudet, lenar seg mot meg og kviskrar: “Ekskursjonen,  brødhovud!” Ekskursjonen, ja. Den har eg prøvd å fortrenge i to veker no, og særleg det faktum at eg skal jobbe på gruppe med Maya og Jørgen. Dei to er dei mest irriterande klassekameratane det går an å få. Maya med sin betrevitande haldning, og som er aller mest irriterande fordi ho faktisk veit betre. Og Jørgen, som knapt har skrive fire samanhengande ord sidan vi begynte på ungdomsskulen. Han går rundt med iPoden som ein ekstra kroppsdel, og skyv svært sjeldan luggen til side for å sjå kva som skjer i verda elles. No skal vi på ekskursjon, til Neverdalsfjellet. Dei av oss som vil, kan også gå nedom Preikestolen på vegen tilbake, og Maya vil sjølvsagt veldig. Vi har vore der på klassetur så utruleg mange gongar før, at eg gav Maya eit hardt spark på leggen då ho sa ho ville sjå utfor kanten endå ein gong. At det går an. Ho sparkar sjølvsagt tilbake, men treff lenger oppe på beinet mitt, like under kneskåla. Det er så vondt at eg held på å skrike ut av berre smerte. Eg klarar å stoppe i siste liten, og haltar etter dei andre ut av klasserommet.

På skuleplassen står tre store turbussar lina opp. Klassen vår skal inn i den første bussen, og alle prøver å komme inn på same tid. Sidan eg fortsatt har vondt i kneet, fristar det ikkje å hive seg med i kampen. Eg ventar difor tålmodig til køen er vekke, og går sist inn på bussen. Alle setene bakover i bussen er opptekne. Berre eit sete er ledig, og eg innser at eg må sitje der. Ved sidan av Ivar. Heile vegen til Preikestolhytta. Eg set meg med eit sukk, og prøver å late som om Ivar er luft. Han ynskjer ikkje å leike den same leiken, så når han begynner å prate om kor spennande det blir å utforske plantelivet på Neverdalsfjellet, let eg att auga og prøvar å sove. Det er ganske vanskeleg, for eg har ikkje sove så reint lite førre natt. Heldigvis er eg god til å late som.

Resten av turen går om lag som forventa. Det er kjedeleg å gå rundt og leite etter blomar, og maset til Maya gjer det ikkje noko betre. Jørgen loffar etter oss, på fire meters avstand. Han løftar ikkje ein finger for å hjelpe oss, men det hadde vi heller ikkje rekna med. Vi er liksom ei tomannsgruppe med tre personar. Han vaknar ikkje til live før vi står nede på sjølve Preikestolplatået. Då løftar han luggen til side nokre minutt og stirrar utover Lysefjorden. “Skal vedde på at du ikkje tør sjå utfor kanten!” seier han plutseleg, snudd mot meg. Det er kanskje det første eg har høyrt han seie dette skuleåret, og eg skvett nesten av lyden. Eg høyrer utfordringa i stemma hans, og veit at dette er eit veddemål eg kjem til å vinne. Eg har sett utfor kanten mange gongar før, og er ikkje spesielt redd for høgder. Difor smiler eg berre til han, går fram mot kanten, legg meg på magen og stirrar ned på steinane og vatnet seks hundre meter under meg. Det er som eit sug i magen, og eg tenkjer på korleis det må vere å fly som ein fugl. Tenk å kunne sveve i slike høgder, og likevel ikkje måtte vere redd for den harde bakken langt der nede!

Denne dagen har vore den verste eg har opplevd, så langt. Alle tinga som har hendt meg, på berre nokre få timar, har slått botnen ut av tilværet mitt. Likevel, ingenting av det som har skjedd slår det som skjer i det eg skal reise meg opp att frå kanten. Eg akar meg bakover, slik at eg står på kne og har henda i bakken. Så løftar eg den eine foten fram, slik at eg får den under meg. Det er i alle fall det eg prøver på, men nokon, eg mistenkjer Jørgen, har knytt skolissene mine saman. Når eg dreg i foten, skjer det ingenting. Ingenting anna enn at eg mister balansen, fell framover utan å klare å ta meg for. Farten er for stor, og sidan beina er bundne saman, klarar eg ikkje stoppe rotasjonen. Eg rullar over til høgre. Utfor kanten. Utfor kanten til det seks hundre meter høge stupet. Eg høyrer hyla forsvinne høgt over meg.

Lufta strøymer rundt fjeset mitt. Verda er grå, og eg kan sjå bakken nærme seg. Om nokre sekund er det slutt. Eg er livredd, men rekk ikkje tenkje på anna enn kor glad eg er for at denne dagen snart er slutt.